Risicoradar

(Afbeelding: Eenvoudige weergave prototype Risicoradar Zwitserland)

In Zwitserland is de bèta-versie al operatief, het duurt niet lang of ook Nederland heeft een Risicoradar. Het buienradar kennen we allemaal en we zijn er reuze blij mee. Je haalt het niet in je hoofd om te gaan picknicken zonder op buienradar te hebben gekeken. Een fietstochtje? Buienradar! Die nieuwe hoed op? Buienradar! De hond uitlaten? Buienradar.

De inbreker die maandagnacht (2012) om het leven kwam na een worsteling met twee bewoners heeft zelf het risico opgezocht, vindt staatssecretaris Fred Teeven (Veiligheid en Justitie, VVD). „Het is treurig dat er iemand dood is, maar dat is wel het inbrekersrisico.’ Een klein berichtje in de krant. Voor u en mij geruststellend, voor criminelen juist verontrustend. Tijd voor een reactie vanuit de onderwereld. Die is er nu: Risicoradar.

Straks gaat er geen crimineel meer op pad zonder eerst even Risicoradar te hebben geraadpleegd. Kassaatje lichten bij de snackbar? Risicoradar! Oud omaatje haar tas snaaien? Risicoradar! Juweliertje beroven? Risicoradar! Simpel, snel, doelmatig en steeds betrouwbaarder.

De Branchevereniging Kleine en Middelgrote Criminaliteit (BKMC) geeft toe dat criminaliteit steeds meer risico’s met zich meebrengt. ‘Veel aankomende criminelen hebben toch een roze bril op. Ze zien het vak te romantisch. Slachtoffers worden weerbaarder, de publieke opinie is meer op hun hand. Terugslaan wordt gewoon. En op Justitie hoeven we ook niet meer te rekenen.’, aldus Pando Ploeterbaas, de zegsman van de BKMC. ‘Vroeger was noodweer van een slachtoffer ook echt noodweer. We hadden daar begrip voor, dat je even tegenstribbelt als je wordt beroofd. Je wilt ook niet als bangerik te boek staan. De verzekering keert ook wat scheutiger uit als je duidelijk maakt dat het overmacht is. Als een slachtoffer stevig terug mepte, vond het OM dat vroeger echt niet kunnen. De rollen waren duidelijk: zij het slachtoffer, wij de dader.’

Ploeterbaas is niet de enige die met zorg naar de ontwikkeling kijkt. Ook het Openbaar Ministerie vindt het lastig. ‘Verschillen tussen daders en slachtoffer verdwijnen in rap tempo. Het komt zelfs wel voor dat criminelen zelf beroofd worden door hun slachtoffers. Een voorbeeld: laatst werd een ordinaire dief beroofd van zijn Rolex, terwijl het slachtoffer alleen gerechtigd was zijn ontvreemde mobieltje terug te nemen. Dat soort dingen.’ Marieke Stellingpan, persofficier van het OM, heeft geen goed woord over voor deze branchevervaging. ‘Daarbij: de politiek helpt niet echt mee. Fredje en Ivootje (Ze doelt op enkele bewindspersonen, red.) staan te glimbuiken bij terugvechtende burgers. Wat hen betreft wordt zoiets fluks afgedaan als noodweer excessief. Maar zo zijn we niet getrouwd.’

De branche wachtte het niet af, maar ontwikkelde een innovatieve app. ‘Met Risicoradar heeft elke crimineel een doelmatig instrument in handen waardoor hij professioneel kan inschatten hoe groot het risico is dat niet alleen het slachtoffer maar ook hij klappen oploopt. We zitten nog in de proeffase, maar de resultaten zijn veelbelovend. We worden enorm geholpen door de overheid. De verzameldrift daar is verbluffend en de opslagsystemen zijn zo lek als een mandje. We weten dus alles van iedereen, real time. Dankzij politie, justitie, fiscus, sociale zaken.’ Ploeterbaas grijnst breed. ‘Ik geef je even een voorbeeld.’ Op zijn laptop zoemt hij in op het straatbeeld van Bussum. Het lijkt Street View, maar dan life. ‘Kijk, daar loopt een wat oudere vrouw, in dat witte mantelpak. Die beelden? Echt overal hangen camera’s. De VVD wil dat criminaliteit een gezicht krijgt, vandaar. Wij, de criminelen, krijgen in ieder geval beter zicht.’ Onmiddellijk verschijnen er op het scherm allerlei data die verband houden met de vrouw in kwestie. Haar naam, adres, leeftijd en de hele riedel, maar ook haar banksaldo (ook dat van een bank in Liechtenstein), claims van de fiscus, boetes voor fout parkeren, openbare dronkenschap en belediging van een ambtenaar in functie, de commissariaten van haar man, wat ze cash op zak heeft en de geschatte marktwaarde van de juwelen die ze op dat moment draagt. En ook haar gewicht, haar complete medisch dossier, en haar fitheidsquociënt. In een aparte kolom staat ook hoe chantabel ze is. ‘We gebruiken niet altijd geweld. Soms levert de zachte aanpak meer op. Ik zie bijvoorbeeld dat ze een affaire heeft met de hovenier. Haar man weet dat niet, nog niet. En kijk: hier staat welke partijen een optie op haar nemen. Kijk, Pietje zit om cash verlegen en wil snel scoren. Hij kan haar bij de volgende straathoek rippen, maar Kobus wil haar chanteren. En belangrijk detail: ze bezoekt zeer frequent een sportschool. Het is dus geen breekbaar watje. Dat is de toegevoegde waarde van dit radar. Hm, die twee moeten even overleggen. Desnoods maakt Kobus een klein bedragje over naar Pietje, zodat hij haar laat lopen.’ Ploeterbaas klapt zijn laptop dicht. ‘Dit heb jij natuurlijk niet gezien.’ Hij knipoogt geruststellend.

Stellingpan (OM) is niet verbaasd als ik haar verhaal doe van het Risicoradar. ‘Het bedrijfsleven is ons altijd een paar stappen voor. We hebben niet echt goed de vinger achter deze ontwikkeling. Een kwestie van geld en prioriteit. Dat onze datasystemen lek zijn is natuurlijk geen nieuws. En dat de koppelingen het extra eenvoudig maken om dan maar ineens alles leeg te trekken, ook niet. De burger heeft er geen moeite mee, die heeft naar eigen zeggen niets te verbergen.’  Het Ministerie van Justitie gaat niet echt gretig in op mijn verzoek om over het Risicoradar te praten. De eerste reactie was dat het hier om een Broodje Aap zou gaan, maar dat bleek een reactie van een schoonmaker die voor de grap de telefoon opnam, zo werd me later meegedeeld. ‘Onze terughoudendheid heeft, dat kunt u begrijpen, te maken met het onterechte gevoel van veiligheid dat we de burger graag bezorgen. We houden het volk graag in een soort coma, terwijl alles en iedereen zijn gang kan gaan. Berichtgeving over Risicoradar geeft dan weer deining, en dan moet Opstelten weer iets mompelen met zijn sonore stem om iedereen weer te laten indommelen. Die man doet liever wat anders.’ De woordvoerder, die liever anoniem wilde blijven, wierp een veelbetekenende blik op reclamemateriaal van wat goksyndicaten.

Eenmaal thuis downloadde ik de app van het Risicoradar. Ploeterbaas had me de inlogcodes voor een tijdelijk gebruik meegegeven. Ik kan u vertellen: ik bekijk mijn buurt en de bewoners ervan met heel andere ogen. Wees blij dat u niet in de buurt woont en dat ik u niet ken, zal ik maar zeggen…

(Alle namen in dit artikel zijn gefingeerd)